Tónlist er ómeðvituð talning

Í bréfi sem Gottfried Leibniz skrifaði Christian Goldbach vini sínum 27. apríl 1712 varpaði hann fram þeirri tilgátu að sú sæla sem skapast af því að hlusta á tónlist sé í raun sælan af því að telja óafvitandi - tónlist sé ómeðvituð talning.

Þetta rímar við allar gerðir tónlistar þegar grannt er skoðað, enda felur hún í sér ýmist takt eða taktleysi og ótal tilbrigði við það. Gott dæmi er kajagum-tónlist frá Kóreu sem er með svo torræðum takti að spennan sem felst í að greina takt eða taktleysi gerir að verkum að maður hlustar dolfallinn.

Í nýrri bók, This Is Your Brain on Music, eftir Daniel J. Levitin er þessi tilgáta síðan sönnuð með því að fylgjast með heilastarfsemi fólks sem hlustaði á tónlist. Að sögn Levitins mátti sjá á starfsemi heilahnykils viðkomandi að hann var að fylgjast með taktinum hvort sem hann vissi af því eða ekki og síðan að þar spratt fram ánægjutilfinning við taktbreytingar.

Í ljósi þess að heilahnykillinn gegnir veigamiklu hlutverki í líkamshreyfingu, meðal annars í samhæfingu hreyfinga, kemur varla á óvart að flestir eiga erfitt með að hemja sig undir grípandi takti og standa sig jafnvel að því að slá taktinn sér þvert um geð.

 

Noruwei no mori

Fyrir stuttu kom út á íslensku skáldsagan Norwegian Wood eftir Haruki Murakami og kominn tími til finnst eflaust einhverjum, enda nauðsynleg bók að lesa til að fá sem besta mynd af þessum merkilega rithöfundi, en nítján ár eru síðan bókin kom út í Japan. Bjartur gefur út.

Aftan á íslenskri útgáfu bókarinnar stendur þessi setning: "Þessi áhrifamikla saga skaut Haruki Murakami upp á stjörnuhimin bókmenntanna (og metsölulista heimsins)."

Víst er það rétt að bókin varð metsölubók í Japan, en hitt er della að hún hafi skotið honum á metsölulista heimsins, enda kom hún ekki út utan Japans fyrr en mörgum árum eftir að Murakami sló í gegn sem rithöfundur utan heimalandsins.

Samkvæmt Wikipedia er útgáfuröðin þessi: 

Kaze no uta wo kike / Hear the Wind Sing 1979
1973-nen no pinboru / Pinball 1980
Hitsuji o meguru boken / A Wild Sheep Chase 1982
Sekai no owari to hadoboirudo wandarando / Hard-Boiled Wonderland and the End of the World 1985
Noruwei no mori / Norwegian Wood 1987
Dansu dansu dansu / Dance Dance Dance 1988
Kokkyo no minami, taiyo no nishi / South of the Border, West of the Sun 1992
Nejimaki-dori kuronikuru / The Wind-Up Bird Chronicle 1992-1995
Suputoniku no koibito / Sputnik Sweetheart 1999
Umibe no Kafuka / Kafka on the Shore 2002
Afutadaku / After Dark 2004

Noruwei no mori, sem heitir eftir Bítlalaginu Norwegian Wood (og þó ekki, betur útskýrt síðar í þessu bloggi), var semsé fimmta skáldsaga Murakamis og sú sem gerði hann að stjörnu í heimalandi sínu. Fram að því höfðu bækur hans selst þokkalega, í 50.000-100.000 eintökum hver. Murakami hefur lýst því að vinsældir Noruwei no mori / Norwegian Wood hafi komið sér óþægilega á óvart; hann hafi verið sáttur við að hafa í kringum 100.000 lesendur sem dáðu hann og elskuðu en þegar Norwegian Wood skreið yfir milljón eintaka múrinn hafi honum þótt sem allir hafi farið að hata hann. Í kjölfarið treysti hann sér ekki til að skrifa skáldsögu í nokkur ár, en hann lauk við Dance Dance Dance um það leyti sem Norwegian Wood æðið hófst.

Fyrir ókunnugan er erfitt að gera sér grein fyrir því hvers vegna Norwegian Wood sló svo rækilega í gegn í Japan, en í ljósi þess að það voru víst unglingsstúlkur sem féllu fyrst fyrir bókinni má gera því skóna að það sé hvaða tökum Murakami tekur ást og kynlíf í bókinni. Unglingsstúlkurnar hrifust af bókinni og síðan aðeins eldri stúlkur, svo ungar konur, þá konur á miðjum aldri og svo koll af kolli. Síðan bættust piltar við, þá ungir menn og svo má telja. Í lok árs 1988, ári eftir að bókin kom út, hafði hún selst í hálfri fjórðu milljón eintaka í Japan sem var og er fáheyrt.

Um gervallt Japan var Murakami æði, eða réttara sagt Norwegian Wood æði og ýmis annar varningur kom á markað til að nýta æðið - hægt var að kaupa gríðarstóra veggmyndir af norskum furuskógi, sælgæti sem hét eftir bókinni, geisladiskar og fleira, aukinheldur sem sala á Rubber Soul tók kipp.

Bein þýðing á japönsku heiti bókar Murakamis er skógur í Noregi eða norskur skógur, ekki Norwegian Wood, norskur viður, en alla jafna skildu japanskir Bítlaaðdáendur titil lagsins svo að verið væri að syngja um ástarfund í norskum skógi.

Réttur skilningur á titlinum er þó annar, því hann vísar til svefnherbergisinnréttingar úr furu. Lennon var að syngja um það er hann hélt framhjá Cynthiu Lennon, en vildi þó ekki segja það svo beint að hún myndi skilja það. Hann lýsti því eitt sinn að hann hafi viljað gera grín að stúlkum sem keyptu sér ódýrar furuinnréttingar og kölluðu norskan við, en benti þó á að titillinn Cheap Pine hefði vissulega ekki hljómað eins vel.

I once had a girl, or should I say, she once had me.
She showed me her room, isn't it good, Norwegian wood?
She asked me to stay and she told me to sit anywhere,
So I looked around and I noticed there wasn't a chair.

I sat on a rug, biding my time, drinking her wine.
We talked until two and then she said, "it's time for bed".
She told me she worked in the morning and started to laugh.
I told her I didn't and crawled off to sleep in the bath.

And when i awoke I was alone, this bird had flown.
So I lit a fire, isn't it good, Norwegian wood.

Eins og sjá má segir textinn frá því er sögumaður hittir stúlku og fer með henni heim. Hún sýnir honum þó ekki þá hlýju sem hann hefði helst óskað og á endanum neyðist hann til að sofa í baðkarinu. Hann kemur þó fram hefndum að lokum því hann hann kveikir í viðarinnréttingunni góðu.

Þegar Lennon samdi lagið haustið 1965 var hann undir sterkum áhrifum frá Bob Dylan, gekk með samskonar húfu og Dylan var með á umslagi fyrstu plötu sinnar, Bob Dylan, sem kom út 1962, og var nú farinn að semja lög eins og Dylan sem heyra má af Norwegian Wood. Lennon sagði frá því í viðtali löngu síðar að félagar hans hefðu strítt honum mikið á Dylan-áráttunni, en í Revolution in the Head, því lykilverki Bítlafræða, segir Ian MacDonald frá því að Norwegian Wood sé fyrsta Bítlalagið þar sem texinn er mikilvægari en lagið. Í þeirri bók kemur og fram að þeir félaga hafi baslað talsvert við lagið og tekið það upp í mjög ólíkum. Heyr til að mynda fjórðu tökuna.

Dylan tók víst stælingunni með jafnaðargeði og svaraði fyrir sig með góðlátlegri stælingu á Norwegian Wood, laginu 4th Time Around sem er á meistarastykki hans Blonde on Blonde (kom út 1966). Ekki er bara að hann er greinilega að snúa útúr textanum heldur snýr hann líka útúr laglínunni.

Eins og getið er fjallar texti Lennons um stúlku sem dregur sögumann með sér heim en sýnir honum síðan fálæti en í 4th Time Around segir frá manni sem á stormasöm samskipti við vændiskonu, ekki síst eftir að hann reyndir að borga henni fyrir greiðann með tyggjói:

I stood there and hummed,
I tapped on her drum and asked her how come.
And she buttoned her boot,
And straightened her suit,
Then she said, dont get cute.
So I forced my hands in my pockets
And felt with my thumbs,
And gallantly handed her
My very last piece of gum.

Þeim viðskiptum lýkur með því að hún fær flog og fellur að fótum honum:

She screamed till her face got so red
Then she fell on the floor,
And I covered her up and then
Thought Id go look through her drawer.

Dylan fór ekkert leynt með að hann hefði verið að stæla Norwegian Wood og staðfesti það í viðtölum. Hann kunni víst vel að meta Lennon, en fannst lítið til Pauls McCartneys koma og finnst víst enn.

Eins og fram kemur í upptalningunni sem ég fann á Wikipedia kom Norwegian Wood út í Japan 1987. Hún var síðan gefin út á ensku í Kodansha English Library 1989, en þá aðeins til sölu í Japan. Þar keypti íslenskur vinur minn hana fyrir mig um miðjan tíunda árautuginn og reyndar líka Hear the Wind Sing og Pinball, 1973, fyrstu og aðra bókina í Rottu þríleiknum (sú þriðja er Wild Sheep Chase), en þær bækur vill Murakami víst ekki gefa út á Vesturlöndum. Það er því ljóst að Murakami var orðinn stjarna áður en Norwegian Wood kom út.

Milljónir myndbanda

YouTube er vefsetur fyrir myndskeið þar sem notendur vefsetursins lesa sjálfir inn efnið. Ef marka má stofnendur YouTube var það ætlun þeirra að vefsetrið yrði vettvangur fyrir myndbönd almennings, myndbönd sem fólk gerði sjálft, hvort sem um væri að ræða listarænar stuttmyndir eða myndir af gæludýrum eða börnum. Það hefur og orðið raunin, á YouTube eru milljónir myndbanda eftir milljónir höfunda, en einnig er þar að finna tugþúsundur myndbanda sem sett eru inn án vitundar og vilja höfundarréttareigenda; myndskeið úr íþróttakappleikjum, tónlistarmyndbönd, brot úr sjónvarpsþáttum og bíómyndum og svo má telja. Samkvæmt nýlegum upplýsingum frá fyrirtækinu senda notendur YouTube inn um 70.000 myndskeið á sólarhring.

Mest ber þó enn á því efni sem almenningur hefur sjálfur sett saman og enda eiga milljónir manna myndbandstökuvélar, enn fleiri síma með myndbandmöguleika og grúi á líka vefmyndavélar sem tengdar eru beint við tölvur. Hægðarleikur er síðan að komast yfir hugbúnað til að vinna myndböndin og hann fylgir til dæmis með helsta stýrikerfi sem notað er í dag. Þetta notar fólk sér og sem dæmi má nefna mashup-myndbönd sem eru gríðarlega vinsæl á YouTube, en þá hafa menn blandað saman efni úr ólíkum áttum til að gera út eitt verk. Dæmi um það er til að mynda myndband þar sem setningar úr The Big Lebowski er blandað saman við myndbrot He-Man, en óteljandi slíkar kássur er hægt að finna á YouTube. Eins er nokkuð um það að tónlistarmenn noti YouTube til að kynna sig sig, til að mynda með því að sýna færni á hljóðfæri. Með vinsælustu myndböndum á YouTube er þannig heimagert myndband eftir tævanskan gítarleikara sem spilar útsetningu á verki eftir Pachebel, en í myndbandinu sýnir hann ævintýralega tækni á rafgítarinn og varð heimsþekktur fyrir vikið.

Upphaflegur tilgangur YouTube, að gera fólki auðveldara að tjá sig með myndböndum, hefur því gengið eftir en einna mestur vaxtarbroddur er þó í að setja inn forvitnileg myndskeið úr sjónvarpi. Þannig rata flest þau myndskeið sem vekja athygli vestan hafs beint á YouTube og oft nánast um leið. Dæmi um það er klúðrið hjá CNN um daginn þegar spjall vinkvenna var óvart sent yfir ræðu George Bush. Öll mismæli og klúður rata þannig beint inn, umdeildar yfirlýsingar, bilanir og  klaufagangur. Gera má ráð fyrir því að í kosningarbaráttunni sem framundan er vestan hafs muni YouTube skipta miklu máli, enda lifir á YouTube öll vitleysa sem frambjóðendur láta frá sér fara in hita leiksins. Sjá til að mynda hvernig fór fyrir frambjóðandanum George Allen sem gerði lítið úr bandarískum kvikmyndatökumanni af indverskum ættum á framboðsfundi - ummælí hans fóru beint inn á YouTube og þaðan í aðra fjölmiðla og í kjölfarið hvarf forskot hans, sem var á annan tug prósenta.

Samkvæmt vefmælingum er YouTube ein af vinsælustu vefsíðum heims, í þrettánda sæti og á uppleið. Gestir á mánuði eru í kringum tuttugu milljónir og alls er horft á um hundrað milljón myndbönd á dag hjá YouTube. Mismunurinn á fjölda gesta og myndbanda skýrist af því að auðvelt er fyrir notendur að vísa á myndbönd sem vistuð eru hjá YouTube og láta þau spilast á viðkomandi vefsíðu. Gríðarlega vinsælt er að birta YouTube myndbönd á bloggsíðum og einnig hafa sprottið upp vefsíður sem veita aðgang að ýmislegu efni sem er í raun vistað hjá YouTube. Gott dæmi um það eru vefsetur sem veita aðgang að anime, japönskum teiknimyndum, en þau haga mörg málum svo að þau halda utan um lýsingar á þáttum, yfirlit yfir þá og tilheyrandi, en þegar notandi vill síðan horfa er myndbandinu streymt frá YouTube. Þar sem ekki má setja lengri myndbönd en tíu mínútur inn á YouTube sjá þannig vefsetur um að þræða efnið saman svo hálftíma þáttur virðist vera heill en ekki í þrem hlutum. (Reyndar er hægt að setja lengri myndskeið inn á YouTube, en til þess þurfa menn að skrá sig sérstakri "leikstjóraskráningu".)

Það gefur augaleið að svo mikið magn af höfundarréttarvörðu efni vekur ýmsar spurningar og þá helst af hverju þeir sem eiga höfundar- og birtingarrétt á viðkomandi efni skuli ekki hafa látið í sér heyra. Nú er því svo háttað vestan hafs að netþjónustur bera almennt ekki ábyrgð á því efni sem viðskiptavinir þeirra dreifa nema þær heykist á því að fjarlægja efnið sé þeim bent á það. YouTue hefur einmitt haft fyrir sið að taka snarlega út efnið um leið og rétthafi þess lætur í sér heyra, en þegar um 70.000 myndskeið eru sett inn á hverjum sólarhring getur nærri að erfitt er við að eiga. Varla þarf að taka fram að ógerningur er fyrir rétthafa að stefna hverjum og einum notanda og heimskulegar aðgerðir sambands hljómplötuframeiðenda vestan hafs, RIAA, gegn nokkrum einstaklingum hafa engu skilað nema aukinni óvild í garð útgefenda.

Kvikmyndafyrirtæki hafa mörg áttað sig á að YouTube er fín leið til að kynna kvikmyndir og hafa því séð í gegnum fingur sér þó einstaklingar hafu verið að setja inn brot úr myndum eða kynningarmyndbönd nýrra mynda. Eins hafa mörg plötufyrirtæki látið afskiptalaust þó á YouTube sé að finna tónlistarmyndbönd, enda eru slík myndbönd alla jafna hreinræktaðar auglýsingar hvorteðer (og geta haft mikið heimildagildi, ef leitað er að sugarcubes birthday lee finnst  myndband sem byggir á tónleikaupptöku frá öðrum tónleikum Sykurmolanna í Lundúnum (1987)).

Aðstandendur YouTube lýst því yfir að fljótlega muni fyrirtækið vista öll tónlistarmyndbönd sem gerð hafi verið vestan hafs og hvað verður þá um MTV?

(Lengri gerð greinar sem birtist í Morgunblaðinu 2. september.)

Fram og aftur tónlistargötuna

Bob Dylan varð snemma frægur fyrir það hve fljótur hann var að læra lög og sagði sjálfur að hann þyrfti ekki að heyra lag nema tvisvar til að geta spilað það sjálfur. Þessi hæfileiki kom í góðar þarfur þegar hann var að þroskast sem tónlistarmaður í lok sjötta áratugarins og upphafi þess sjöunda. Þannig lá hann yfir plötum og sótti tónleika sem mest hann mátti þegar hann var að undirbúa fyrstu plötu sína sem hann tók upp í lok nóvember 1961, en platan kom út í byrjun árs 1962.

Á fimmta og sjötta áratugnum varð mikil vakning í þjóðlagatónlist vestan hafs, meðal annars fyrir tilstilli manna eins og Pete Seeger og Woody Guthrie, en sá síðarnefndi varð ein helsta fyrirmynd hins unga Dylans. Þeir Seeger og Guthrie voru gangandi alfræðibækur af þjóðlegri tónlist og Guthrie að auki einn helsti þjóðlagasmiður Bandaríkjanna, ef við skilgreinum þjóðlög svo að þar sé komið lag sem þjóðin lærir og syngur. Seeger, sem er enn á lífi, var bjartsýnn sósíalisti, jákvæður baráttumaður fyrir jöfnuði og réttlæti. Guthrie, sem lést 1967, var öllu forvitnilegri, beittari í skoðunum og harðskeyttari, enda hafði hann kynnst skuggahliðum lífsins, fátækt og vonbrigðum í skugga ameríska draumsins eins og heyra má í laginu fræga This Land is Your Land. Guthrie var sósíalisti á ameríska vísu, sem við myndum kannski skilgreina frekar sem sósíaldemókratisma, en í lögum hans er ekki að finna sömu barnalegu bjartsýnina sem einkenndi Seeger og tónlistarfélaga hans. 

Síðasta mánuðinn áður en Dylan hélt í hljóðver lá hann yfir Anthology of American Folk Music, sex plötu safni sem Harry Smith tók saman fyrir Folkways-útgáfu Moses Asch og kom út 1952. Á því safni, sem var endurútgefið 1997, er að finna gríðarleg magn af þjóðagatónlist sem spannar flest afbrigði af  bandarískri tónlist, cajun, blús, vísnasöngur, sjómannalög og svo má telja. Í þennan sjóð sótti Dylan lög sem hann flutti á tónleikum og átti síðar eftir að taka upp, en hann nýtti þau líka sem hugmyndasjóð fyrir eigin lagasmíðar, sótti þangað textabrot, laglínur og hugmyndir ein og heyra hefur mátt í tónlist hans meira og minna upp frá því.

Á fyrstu plötu Dylans eru ekki nema tvö frumsamin lög, Talkin' New Yorkog Song to Woody (og eitt lag af Folkways safninu mikla, See That My Grave Is Kept Clean eftir Blind Lemon Jefferson). Síðarnefnda lagið er gott dæmi um hvernig Dylan nýtir sé hugmyndir frá öðrum, enda er að að miklu leyti byggt á Guthrie-laginu 1913 Massacre, sem segir frá umdeildum harmleik í Michigan. Ágæt samantekt um Guthrie-lagið hér og hægt að hlusta á það.

Því er títt haldið fram að á níunda áratugnum hafi Bob Dylan hafi ekki gefið út sín bestu verk og ágætt dæmi um það má reyndar heyra á The Bootleg Series Volumes 1-3 sem kom út 1991, en þar er meðal annars lagið frábæra Blind Willie McTell sem Dylan tók upp fyrir Infidels (og eins Foot Of Pride sem einnig var tekið upp fyrir Infidels en rataði ekki á þá plötu). Blind Willie McTell er afbragðs lag og góð vísbending um hvað væri framundan því lagið er einskonar uppgjör við nútímann - Dylan sækir sér sniðmát aftur til fimmta áratugarins, þegar hann sökkti sér niður í þjóðlagasöng og blús, og ber það við nútímann:

Seen the arrow on the doorpost
Saying, "This land is condemned
All the way from New Orleans
To Jerusalem."
I traveled through East Texas
Where many martyrs fell
And I know no one can sing the blues
Like Blind Willie McTell

[...]

Well, God is in heaven
And we all want what's his
But power and greed and corruptible seed
Seem to be all that there is
I'm gazing out the window
Of the St. James Hotel
And I know no one can sing the blues
Like Blind Willie McTell

Annað sem Dylan tók upp á þessum tíma var að miklu leyti trúarlegt, margt framúrskarandi en ekki nema ein plata sem hægt er að kalla framúrskarandi, Empire Burlesque, sem kom út 1985. Næst síðasta Dylan-plata níunda áratugarins, Oh Mercy, var þó ágæt og fékk fína dóma, en upptökustjórnin á henni (Daniel Lanois) var full tilgerðarleg fyrir minn smekk og ég kann því síður að meta hana sem ég heyri hana oftar. Síðasta platan, Under the Red Sky, sem kom út 1990, var aftur á móti mikið léttmeti með hreinum barnalögum inn á milli. Hún var tileinkuð dóttur Dylans sem þá var fimm ára, Desiree Gabrielle Dennis-Dylan, sem bar gælunafnið  Gabby Goo Goo.

Eins og Blind Willie McTell benti til var Dylan mjög farinn að velta fyrir séu tónlistarlegum uppruna sínum og á næstu plötum tók hann fyrir þjóðlagaarfinn en hann fór lengra og leitaði aftur í blúsinn. Þannig eru á plötunum Good as I Been to You (1992) og World Gone Wrong (1993) fjölmargir blúsar, þar á meðal eftir þann mæta söngvara Blind Willie McTell, en einnig lög sem Dylan hefur væntanlega heyrt fyrst í flutningi Mississippi John Hurt og fleiri Piedmont-blúsara.

Það liðu sjö ár frá því Dylan sendi frá sér Under the Red Sky að næsta plata hans með frumsömdu efni kom út, Time Out of Mind, sem gefin var út 1997. Platan var tekin upp í janúar það ár og aftur var Lanois við stjórnvölinn. Andinn á plötunni er fremur myrkur, sem skýrist kannski að einhverju leyti af því að lögin eru samin í snjóþyngslum og myrkri á búgarði Dylans í Minnesota. Plötunni var óvenju vel tekið af Dylan plötu, og rokkunnendur kunnu vel að meta hljóm á henni og stemmninguna sem skrifast á Lanois.

Eins og getið er var platan tekin upp í janúar og fyrirhugað að gefa hana út um haustið. Um vorið fékk Dylan hættulega sýkingu í hjarta og var vart hugað líf um tíma. Hann var þó fljótur að ná sér og byrjaður á tónleikahaldi að nýju um mitt sumar. Af þeim plötum sem fylgdu í kjölfarið finnst manni þó líklegt að þessi uppákoma hafi orðið til þess að hann tók að velta fyrir sér dauðanum sem síðan fléttaðist saman við títtnefndar vangaveltur um söngvasjóðinn sem kom honum af stað.

Á Love and Theft, sem kom út í september 2001, má vel heyra, að mínu mati, að Dylan var að vinna úr fortíðinni. Lögin á plötunni eru öll ný, en í þeim fléttar hann saman þræði úr fortíðinni. Hann stýrir upptökum sjálfur á plötunni undir dulnefninu  og fyrir vikið er hljómur á henni allur skemmtilegri og líflegri en þegar Lanois sat við takkana. Reyndar heyrist manni að Dylan hafi gefið mönnum lausan tauminn að mestu, en í hljóðverinu var með honum lunginn úr tónleikasveit hans til margra ára.

Bob Dylan hefur verið venju fremur duglegur undanfarin ár og eins hefur verkefnavalið verið óvenju fjölbreytt (minni á Victoria's Secret auglýsinguna alræmdu).

Hann fékkst við fleira, lék í kvikmynd, gaf út fyrsta bindi ævisögu sinnar, Chronicles Vol. 1, og svo má telja. Í febrúar sl. fór hann svo í hljóðver að taka upp nýja plötu sem nú hefur litið dagsins ljós: Modern Times. Enn stýrir Dylan upptökunum sjálfur sem Jack Frost og stemmningin á henni er ekki síður lífleg og skemmtileg en á Love and Theft.

Segja má að Modern Times sé þriðju hluti þríleiksins sem hófst með Time Out of Mind, því enn er Dylan að velta fyrir sér fortíðinni, sækir þangað yrkisefni, laglínur og textahendingar. Heiti margra laganna gæti til að mynda eins verið heiti laga í lagasafni frá því í fyrndinni og sum eru meira að segja þekkt á öðrum lögum; Thunder on the Mountain, Spirit on the Water, Rollin' and Tumblin', When the Deal Goes Down, Workingman's Blues #2 og The Levee's Gonna Break. Hann vitnar síðan beint í Muddy Waters í Rollin' and Tumblin, notar laglínu og brot úr textanum.

Well, I rolled and I tumbled,
Cried the whole night long.
Well, I rolled and I tumbled,
Cried the whole night long.
Well, I woke up this mornin,
Didn't know right from wrong

syngur Waters en Dylan bregður snemma útaf:

I rolled and I tumbled,
I cried the whole night long
I rolled and I tumbled,
I cried the whole night long
Woke up this mornin',
I must have bet my money wrong.

Sjálfur sótti Muddy grunninn að lagi og texta til Hambone Willie Newbern, sem tók upp Roll and Tumble Blues 1929. Robert Johnson notaði líka brot úr lagi Hambone Willie eins og heyra má í If I Had Possession Over Judgment Day:

And I rolled and I tumbled and I
cried the whole night long
And I rolled and I tumbled and I
cried the whole night long
Boy, I woke up this mornin'
my biscuit roller gone

(Johnson var áíka og Dylan, drakk í sig áhrif víða að og skilaði í frábærum lögum og textum. Í If I Had Possession Over Judgment Day vitnar hann til að mynda í Hambone Willie Newbern og einnig í Son House læriföður sinn. Þeir Johnson og Dylan eru svo báðir undr sterkum áhrifum frá Lonnie Johnson, en það er önnur saga.)

Annað dæmi af Modern Times: Í Nettie Moore vitnar Dylan í vinsælt lag frá átjándu öld í nafninu og viðlagi:

Oh, I miss you, Nettie Moore
And my happiness is o'r
Winter's gone, the river's on the rise
I loved you then, and ever shall
But there's no one left here to tell
The world has gone black before my eyes

syngur Dylan en upprunalegur texti er:

Oh, I miss you, Nettie Moore, and my happiness is o'er
While a spirit sad around my heart has come,
And the busy days are long, and the nights are lonely now,
For you're gone from our little cottage home.

Í textanum vitnar hann einnig í The Yellow Dog Rag eftir þann gamla þrjót William Christopher Handy sem skráði sig höfund að lögum sem hann heyrði fátæka blökkumenn syngja í Mississippi undir lok nítjándu aldar. Handy skráði textann svo:

Dear Sue, your Easy Rider struck this burg today
On a southboun' railer side-door Pullman car.
Seen him here an' he was on the hog.
  (The smoke was broke, no joke,
  not a [fifty?] on him.)
Easy Riders got a stay away,
So he had to vamp it--but the hike aint far,
He's gone where the Southern cross' the Yellow Dog.

og Dylan bregður sér í hlutverk Lee sem Sue leitar að:

I've gone where the Southern crosses The Yellow Dog
Get away from all these demagogues
And these bad luck women stick like glue
It's either one or the other or neither of the two

(Til skýringar má nefna að The Southern var járbrautalína og Yellow Dog var önnur slík lína sem hét Yazoo Delta. Þær skerast í Moorhead í Mississippi.)

Fleiri dæmi má nefna:  The Levee's Gonna Break byggir á When the Levee Breaks eftir Memphis Minnie sem Led Zeppelin tók sér til handargagns á Led Zeppelin IV. Memphis Minnie söng:

If it keeps on rainin', levee's goin' to break,
If it keeps on rainin', levee's goin' to break,
When The Levee Breaks I'll have no place to stay. 

en Dylan syngur:

If it keep on rainin', the levee gonna break
If it keep on rainin', the levee gonna break
Everybody saying this is a day only the Lord could make

og breytir laginu í persónulegt uppgjör, færir það innávið og lýsir tilfinningalegu flóði ekki síður en raunverulegu. Á sínum tíma söng Memphis Minnie um flóðin miklu í Mississippi-fljóti 1927 og ýmsir hafa viljað tengja þetta lag Dylans við flóðin miklu í kjölfar Katrinu fyrir ári, en að mínu viti er það ekki svo einfalt:

If it keep on rainin', the levee gonna break
If it keep on rainin', the levee gonna break
I tried to get you to love me, but I won't repeat that mistake

(Alla texta plötunnar má finna hér.)

Við Mórberjastræti

Booker verðlaunin bresku eru ein helstu bókaverðlaun hins enskumælandi heims, en þau verðlauna helstu bók hvers árs. verðlaunin hafa verið umdeild alla tíð eða allt frá því þau voru fyrst tilkynnt fyrir tæpum fjórum áratugum. Ýmist hamast menn að verðlaunanefndinni fyrir að bækurnar séu eiginlega allar eins eða þá að hún sé að velja of óvenjulegar bækur. Fyrir stuttu var birtur svonefndur longlist Booker verðlaunanna 2006, sem var víst óvenju lengi í smíðum, en úr þeim nítján bókum sem er að finna á þeim lista er síðan valdar sex bækur á styttri lista sem kynntur verður síðar á árinu, en þær bækur eru líka verðlaunaðar, og svo loks verða verðlaunin sjálf kynnt 10. október næstkomandi.

Þegar nítján bóka listinn var kynntur fyrir skemmstu fannst mörgum sem hann væri full venjulegur á honum væru nánast allir góðkunningjar bókmenntafræðanna undanfarin ár en fátt um nýja og spennandi höfunda. Innan um þekkta höfunda eins og Sarah Waters, Peter Carey, David Mitchell, Nadine Gordimer og Barry Unsworth er einn sem komst á listann með sína fyrstu bók, Hisham Matar, en bók hans, In the Country of Men, kom út fyrir tæpum mánuði.

In the Country of Men segir frá Suleiman, níu ára dreng, sem býr í Lýbíu undir lok áttunda áratugarins, um það leyti er Muammar al-Gaddafi, "hinn bróðurlegi leiðtogi byltingarinnar" hafði verið við völd í um áratug. Gaddafi stjórnaði landinu af mikilli hörku, allt andóf var harðlega bannað og þeir sem létu á sér kræla voru handteknir, pyntaðir og síðan myrtir.

Suleiman og leikfélagar hans þekkja til svartklæddra útsendara byltingarráðsins sem allir óttast án þess þó að gera sér grein fyrir því hvers vegna þeir eru svo óttalegir - vita þó að menn eiga það til að hverfa fyrir litar sem engar sakir og sjást aldrei meir. Smám saman rennur þó upp fyrir Suleiman að faðir hans er einn af þeim mönnum sem byltingarráðið hefur illan bifur á, faðir hans er sem sé andófsmaður, dreymir um að koma á lýðræði í Lýbíu og því í mikilli hættu.

Smám saman vex spennan í bókinni og óhugnaðurinn eykst og ekki er annað að sjá en að Sumleiman eigi eftir að steypa fjölskyldu sinni í glötun í viðleitni sinni til að bjarga henni, en móðir, sem gift var sér tvöfalt eldri manni aðeins fjórtán ára gömul, er ráðvillt, drykkfelld og bitur. Hún var nefnilega gift með hraði til að forða mannorði fjölskyldunnar enda hafði sést til hennar þar sem hún leiddi jafnaldra pilt. Biturleiki hennar snýr þó ekki beinlínis að eiginmanninum heldur frekar að því sem hann að hefst þegar hann fer í "viðskiptaferðir" sínar, en oftar en ekki eru þær ferðir farnar til að blása í glæður frelsis og lýðræðis.

Suleiman býr við Mórberjastræti í Trípólí og mórber koma við sögu sem einskonar leiðistef, enda eru þau í huga Suleimans gjöf ungra engla til mannkyns eftir að þau Adam og Eva hafa verið gerð útlæg úr paradís - englarnir vilja gera þeim útlegðina bærilegri og gróðursetja því mórber, besta ávöxt sem guð hafi skapað og guð, sem vitanlega er alvitur, sér í gegnum fingur sér við englana. Vandamálið er bara það að sá sem er alvitur í Lýbíu þessa tíma, og allt fram á okkar daga, er harðstjórinn grimmi Muammar al-Gaddafi og þeir sem ætla að sá lýðræði uppskera þjáningar og dauða. Gaddafi er reyndar aldrei nefndur á nafn, en iðulega er getið um "Leiðsögumanninn" og byltingarráð hans.

Hisham Matar er að nokkru leyti að skrifa eftir eigin reynslu, enda rændu flugumenn Gaddafis föður hans, sem þá bjó í Kaíró, og fluttu til Lýbíu. Ekkert hefur til hans spurst síðan. Ekki er bara að faðir Matars hafi horfið þannig, og hafi líklega verið myrtur, heldur segir Matar gjarnan frá því að frændur hans, föðurbróðir og vinir hafi verið hengdir fyrir að gera eitthvað á hlut hins "bróðurlega" leiðtoga, aukinheldur sem hann eigi ættingja og vini í fangelsum í Lýbíu.

Faðir Matars var sendifulltrúi Lýbíu hjá Sameinuðu þjóðunum í New York og þar fæddist Matar og ólst upp í New York og síðar í Trípolí þar sem faðir hans rak fyrirtæki. Þegar hans síðan rakst á nafn sitt á lista yfir menn sem stóð til að kalla til yfirheyrslu fyrir byltingarráðinu fluttist fjölskyldan til Kaíró 1979, líkt og fer fyrir Suleiman í lokin, þó hann sé þá einn á ferð. Í framhaldinu snerist faðir Matars gegn Gaddafi og lá ekki á skoðunum sínum. Það átti eftir að verða hans bani, eins og getið er í upphafi. Matar var þá níu ára gamall, líkt og Suleiman, og eftir að hafa alist upp í Kaíró hélt hann til Bretlands í skóla og var einmitt við nám í Lundúnum þegar föður hans var rænt.

Matar lýsti því í viðtali við Guardian fyrir stuttu að hann hafi í raun ekki átt margt sameiginlegt með Suleiman þó lífshlaupi þeirra svipi saman um margt. Eitt nefnir hann þó sem gefur góða mynd af andrúmsloftinu í landi þar sem íbúarnir búa við stöðuga skoðanakúgun: "Ég fann að það var sitthvað sem ekki mátti segja. Maður sat kannski við matarborðið og einhver frændanna sagði eitthvað og allir þögnuðu vegna þess að þeir áttuðu sig á því að það var barn við borðið sem myndi kannski endurtaka það sem sagt var utan hússins og þá yrði einhver handtekinn."

Matar lærði arkitektúr og starfaði um hríð við fagið, rak eigin teiknistofu. Löngunin til að skrifa var þó sterk og fékk útrás í ljóðagerð. Eitt ljóðanna varð síðar að bókarkafla sem varð kveikjan að In the Country of Men. Í kaflanum segir frá því er Suleiman er að tína mórber í eina mórberjatrénu sem eftir er við Mórberjastræti - kemur væntanlega ekki á óvart að það er í garði andófsmanns sem tekinn er höndum rétt áður en frásögn bókarinnar hefst. Í kaflanum, sem er býsna ljóðrænn þó Matar hafi skrifað hann út úr ljóðinu vegna takmarkana ljóðaformsins að því hann segir sjálfur, klifrar Suleiman upp í tréð og les mórber sem mest hann má, finnst hann vera nánast kominn í himnaríki en fær svo sólsting, eða kannski of mikið af mórberjum, of mikið frelsi.

Smám saman tók bókin á sig mynd og Matar varð haldinn þráhyggju, eins og hann lýsir því, og fljótlega fór það ekki saman að teikna hún og smíða skáldsögu, arkitektúrinn varð að víkja og í hans stað kom íhlaupavinna sem veitti Matar meira frelsi til að skrifa, en þýddi líka stopulli og minni tekjur. Svo aðþrengdur var hann orðinn, þó kona hans hafi unnið úti, að hann var að semja við leigusala sinn um loka, loka lokafrest á greiðslu leiguskuldar þegar hann fékk fréttir af því að útgefandi hefði keypt útgáfuréttinn. Segir sitt að hann þurfti að fá að hringja hjá leigusalanum til að segja konu sinni góðu fréttirnar - hann átti ekki inneign á farsímanum.

Í viðtali á BBC fyrir stuttu lagði Matar þannig áherslu á að bókin sé ekki sannsöguleg þó víst sé margt í henni byggt á raunverulegum atburðum og raunverulegri upplifun Matars frá því hann var níu ára gamall. Hann lýsir til að mynda yfirheyrslu sem Suleiman sér í sjónvarpinu þar sem verið er að yfirheyra verksmiðjueiganda sem sakaður er um að vera kapítalisti, mann sem greinilega er búið að berja rækilega og sem mígur á sig í miðri yfirheyrslu. Í þeim kafla er Matar að lýsa eigin upplifun, því slíkar útsendingarnar voru algengar og ætlaðar til að halda fólki í greipum óttans. "Ég sá fjölmargar slíkar yfirheyrslur í sjónvarpinu," segir Matar, "og margar verri en sú sem ég lýsi."

 

Vandamál með handfarangur

Fyrir nokkrum áratugum vann faðir minn starf sem kallaði á tíðar ferðir til útlanda. Á þeim tíma voru flugsamgöngur ekki eins almennar og vel skipulagðar og nú er og því kom oft fyrir að heimsferðinni seinkaði fyrir ýmsar sakir. Ein slík seinkun er mér ofarlega í huga en þá tafðist flug frá Lundúnum vegna verkfalls hlaðmanna. Málið var að nokkrir hlaðmenn staðnir að því að stela úr farangri á Heathrow-flugvelli og voru reknir fyrir. Þetta sættu starfsfélagar þeirra sig ekki við og fóru í verkfall til að þrýsta á að mennirnir yrðu ráðnir aftur. Fyrir vikið tafðist flug frá og til Lundúna þar tilbúið var að ráða mennina aftur.

Þessi saga rifjaðist upp fyrir mér er öryggisreglur voru svo hertar eftir meint fyrirhugað sprengjutilræði fyrir stuttu að fólki var bannað að hafa handfarangur með sér í flugi. Ég geri ráð fyrir að flestir hafi það í handfarangri sem verðmætast og viðkvæmast því þó aðstæður séu gerbreyttar hvað varðar meðferð á farangri í flugi, mun sjaldséðara að töskur séu skemmdar eða að þær hafi verið opnaðar, þá er það svo að verðmætin vill maður helst hafa í augsýn á heimleiðinni, ekki síst ef skipta þarf oft um flugvél.

Ég verð því að segja að ég skil áhyggjur breskra tónlistarmanna mjög vel (og ekki bara breskra, sjá þessa frétt) en það hljóta fleiri að hafa áhyggjur af því hvert stefni, til að mynda atvinnuljósmyndarar og fleiri þeir sem bera þurfa með sér dýran og viðkvæman búnað milli landa og eins hlýtur tryggingamönnum að renna kalt vatn milli skinns og hörund

Öryggisreglur á breskum flugvöllum reiðarslag fyrir tónlistarmenn

Uppskrúfaður ritstjóri

Naumast hann er uppskrúfaður ritstjóri væntanlegs (hugsanlegs?) blaðs Dagsbrúnar í Danmörku, Nyhedavisen. Á meðan þarlendir bíða þess að útgáfa hefst bloggar ritstjórinn, David Trads, á léni blaðsins, avisen.dk og er svo hástemmdur að manni þykir nóg um:

"Hvordan sikrer jeg, at avisen.dk (og dermed Nyhedsavisen) blir selve det danske medie, hvor elitens barrierer blir trukket væk – og hvor alles holdning er lige meget værd?"

Einfalt svar við þessu er að þetta er ekki hægt þar sem eigendur hvers blaðs hljóti alltaf að fá aðra meðferð en utanaðkomandi, eins og dæmin sanna (og ekkert að því, þ.e. að eigendur fjölmiðils beiti honum eins og þeim þykir henta). Rómantíkin sem felst í þessum orðum ritstjórans nýja er því í besta falli hjákátleg.

Það er svo annað mál hvernig Nyhedsavisen mun takast að gera avisen.dk að einu vinsælasta vefsetri Danmerkur sem er markmið þeirra ("Avisen.dk vil være blandt landets fem mest læste websites").  Það eru örugglega sóknarfæri á vefnum í Danmörku svo framarlega sem menn fara aðrar leiðir en Dagsbrún hefur fetað hér á landi.

Spilastokkur fyrir frelsisunnendur

Eitt af því besta við MP3-væðinguna eru spilastokkar, mikil þarfaþing og talsvert hagnýtari og þægilegri í notkun en fyrri ferðaspilarar, allt frá Walkman snældutækinu í ferðageislaspilara. Ég hef átt nokkra MP33-pilara frá því ég keypti 64 MB RCA Lyra spilastokk vorið 1999. Það var afleit græja og lítið notuð, en ágætis kynning á fyrirbærinu. Eitt af því sem mér fannst verst við Lyruna, að því frátöldu hvað lítið pláss var fyrir músík, var að tónlistin var vistuð á öðru sniði en Mp3 (MPX). Fyrir vikið tók lengri tíma að lesa tónlist inn á tækið og þurfti sérstak forrit til þess.

Frá því Lyran fór niður í skúffu hef ég keypt nokkra spilastokka til að fylgjast með tækninni, en hef ekki notað þá nema þann tíma sem þurfti til að kynnast þeim rækilega - eftir það fóru þeir niðrí skúffu eða krakkarnir tóku þá sér til handagagns. Fæstir stóðust þeir einföldustu kröfur:

Almennilegu hljómur (svo langt sem það nær - MP3 er lossy þjöppun)
Mikið rými (ekki minna en ca 50-100 plötur)
Þokkalegur skjár
Góð rafhlöðuending
Lítill um sig
Stöðluð tengi (USB eða Mini-USB tengi)
Frelsi (hægt að afrita tónlist beint á spilarann - MSC)

Þetta eru ósköp einfaldar kröfur en getur þó verið snúið að fá þær uppfylltar. iPodinn uppfyllir til að mynda ekki síðustu kröfuna, sem er þó ein sú mikilvægasta að mínu mati ef ekki sú mikilvægasta. Fyrir vikið hef ég ekki fengið af mér að nota iPod þó ég hafi átt slíkt apparat og reyndar keypt nokkra slíka til gjafa. Málið er nefnilega að mér finnst iTunes afskaplega leiðinlegur hugbúnaður og einkar gott dæmi um þráláta löngun Apple til að skerða frelsi viðskiptavina sinna. (Annað gott dæmi heitir Macintosh.)

Fyrir nokkrum árum fékk ég mér Rio spilara sem var með 4 GB hörðum disk og reyndist prýðilega. Hann uppfyllti öll ofangreind skilyrði nema eitt, skjárinn var lélegur. Þegar hann bilaði (hljóðstyrkshnappurinn) og ljóst að ekki væri hægt að gera við hann (Rio hætti að selja spilastokka), fékk ég mér 6 GB Creative Zen Micro Photo. Hann uppfyllir öll skilyrðin, nema mér finnst rafrhlöðuending ekki alveg nógu góð.

Í síðustu viku komst ég svo yfir nýjan spilara frá SanDisk, Sansa e270. Hann uppfyllir öll skilyrðin nema það með tengin, því á spilaranum er sérstakt tengi fyrir USB snúruna og því þarf maður að passa upp á snúruna. Rafhlöðuending sýnist mér mjög góð. Þeir SanDisk menn segja hana u.þ.b. 20 tíma, sem getur vel staðist.

Sansa línan frá SanDisk notar Flash-minni sem gerir þá traustari og sparneytnari en ella álíka og Nano spilastokkurinn frá Apple. Sansa e270 er álíka stór og Nano, jafn langur og breiður, en heldur þykkari. Skjárinn er talsvert stærri. Hann er með innbygt útvarp (hægt að taka upp beint úr útvarpinu) og hljóðnema fyrir upptöku. Á honum er rauf fyrir minniskort. Innra minni í spilaranum er 6 GB, en í gær kynnti SanDisk nýtt módel sem er 8 GB.

Hægt er að sýna ljósmyndir og myndbönd á spilaranum en til þess að það sé unnt verður að breyta viðkomandi skrám með hugbúnaði sem fylgir (Sansa Media Converter). Það gengur alla jafna vel og tekur skamman tíma. Ég prófaði til að mynda með teiknimynd (Wallace & Gromit: Curse of the Were-Rabbit) og leikna mynd (Life Aquatic) og þær skiluðu sér merkilega vel miðað við skjástærð. Ég rippaði Walace & Gromit myndina með DVD Decrypter og vann rippið síðan með AutoGK (Auto Gordian Knot), hvort tveggja afbragðsforrit. Það fyrrnefnda er víst ekki lengur ókeypis en hitt er opinn hugbúnaður sem finna má hér. Life Aquatic fann ég á Netinu sem 2x700 MB skrár. Það er vo skemmtilegt útaf fyrir sig að Sansa Media Converter varpar kvikmyndum yfir í QuickTime.

SanDisk hefir kynnt spilastokka sína með umdeildum auglýsingum þar sem mikið grín er gert að iPod-hjörðinni. Sjá: idont.com

Umbúðir og innihald

Innihald bóka skiptir öllu, umbúðirnar eru bara til að auðvelda okkur að komast á bak við textann, að nálgast hugmyndaheiminn sem býr í hverri skáldsögu. þrátt fyrir það stendur maður sig að því að rétta ósjálfrátt höndina eftir bók með vel hannaða aðlaðandi kápu hvort sem það er vegna þess að hún er stílhrein og einföld eða skemmtilega snúin í fjölbreytileika sínum. Bókakápan er því mikilvæg og mér er sagt að dæmi séu um að kostnaður við gerð bókarkápu hafi verið nærfellt fjórðungur heildarkostnaðar við gerð hennar.

Sagan segir að Allen Lane hafi verið staddur á járnbrautarstöð 1934 og ekki fundið neitt að lesa af viti. Þá flaug honum í hug að gefa út almennilegar bækur, bókmenntir, í ódýrum kiljum sem seldar væru í sjálfsölum um allt Bretland. Þetta tókst bráðvel og hafði gríðarleg áhrif á bókaútgáfu eins og flestir þekkja eflaust. Eitt af því sem Allen lagði mikla áherslu á var að útlit bókanna átti að vera staðlað en mismunandi á litinn eftir því um hvað hver bók var - appelsínugult var fyrir skáldsögur, grænt fyrir spennusögur, blátt fyrir ævisögur, rautt fyrir leikrit og bleikt fyrir ferðabækur. Hann var mjög á móti kápumyndum enda var einfalt og skýrt útlit smám saman gríðarsterkt vörumerki. Með tímanum tóku þó að birtast litlar myndir á miðjum kápunum og smám saman lögðu þær framhliðina undir sig þó litaþema sé enn notað að nokkru leyti.

Þegar kápumyndir tóku að birtast á Penguin-bókum voru þær oft stílfærðar eftir einhverju í sögunni, eða eftir inntaki sögunnar, einskonar vísbending fyrir væntanlegan lesanda. Ekki voru allir útgefendur eins vandi að virðingu sinni og í mörgum tilfellum var kápan tálbeita - á henni kannski mynd af fagurri stúlku, jafnvel í klóm óþokka, en innihaldið var kannski allt annað. Þetta er nokkuð sem maður kynntist vel sem áhugamaður um vísindaskáldskap um 1970 - kápurnar á þeim bókum voru hver annarri svakalegri og alsiða að þær væru í engu samræmi við innihaldið. Þetta þóttu og ekki par fínar bókmenntir á þeim tíma, og þykja eiginlega ekki enn, og markhópurinn ekki hátt skrifaður heldur, ungir menn sem hugsuðu eiginlega ekki um annað en kynlíf og því vel móttækilegir fyrir myndum af fáklæddum konum og krassandi kynlífslýsingum (á þess tíma mælikvarða) þó alla jafna væri ekkert kynlíf að finna í bókunum sjálfum.

Um það leyti sem ég byrja að lesa vísindaskáldskap, 1966 eða 67, var gullöld vísindaskáldsagnanna liðin, eða í það minnsta gullöld vísindaskáldsagnakápumynda. Þrátt fyrir það komst ég yfir mikið magn af bókum með svo krassandi kápum hjá honum Sigurði á Laufásveginum og síðar hjá Ingvari. Með tímanum breyttust síðan kápurnar, urðu hófstilltari í takt við það að vísindaskáldskapur varð virðulegri, eða reyndi að virðast virðulegri - ég man eftir því þegar menn börðust fyrir því að hætt yrði að tala um vísindaskáldskap, SF ætti ekki lengur að vera skammstöfun á Science Fiction, heldur Spectulative Fiction - óttalega hallærisleg pæling.

Flestum SF-bókanna, einhverjum hundruðum, fargaði ég fyrir mörgum árum, og sé ekkert á eftir þeim, en sumar urðu þó eftir, jafnvel í mörgum eintökum eins og ég komst að við tiltekt um daginn. Þar rakst ég til að mynda á þrjú eintök af The Sirens of Titan eftir Kurt gamla Vonnegut. Kápurnar á þeim eintökum eru einmitt skemmtileg vísending um hvernig álit manna á Vonnegut hefur breyst í gegnum tíðina.

Fyrst er að telja útgáfu Dell frá 1959, frumútgáfu bókarinnar. Hún er lítil um sig, eins og Dell bækur voru gjarnan á þeim tíma, komust betur í vasa: 10,7x16, 319 síður. Eins og sjá má er hér verið að höfða til lægstu hvata og ýmislegt bendir til þess að kápuhönnuður hafi ekki lesið bókina. Á baksíðu hennar stendur líka þessi óborganlegi texti:

The Time: Somewere in the Near Future.
The Place: Beyond the Limits of Space.

Where the beauty of woman is without compare ... but man is without a memory of woman's delights ...

Where nothing is forbidden ... but thinking is an unforgivable sin ...

Where life is "perfect" ... but resistance to its "perfection" means death ...

 

 

 

 

Útgáfa númer tvö, sem ég man reyndar ekki eftir að hafa keypt, en á þó samt, er bresk útgáfa, gefin út af Corgi 1964. Stærðin er klassísk Penguin-stærð, 11x17,7, 222 síður. Kápan er ekki eins eggjandi og á frumútgáfunni, en óneitanlega nokkuð fríkuð samt. textinn á forsíðunni er líka magnaður ("Mankind in the nightmare age"). Á bakhliðinni er vitnað í ýmsar umsagnir, meðal annars í Books and Bookmen, Punch og ónefndan gagnrýnanda BBC og svo rithöfundana Brian Aldiss og Elizabeth Jane Howard.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Svo er það þriðja útgáfan sem birtist í safninu óforvarandis fyrir nokkrum árum. Hún er frá Dell, gefin út 1998. Eins og sjá má á kápunni hefur vegur Vonneguts heldur vaxið sem sést meðal annars á stærðinni, 13,5x20,3, 336 síður. Ekki er hægt að kalla bók í þeirri stærð vasabrotsbók, enda er hér verið að stilla Vonnegut upp við hlið veigameiri höfunda og um leið að færa hann í nútímalegri búning. Stílhrein hönnunin er líka til þess fallin að undirstrika að hér sé alvöru bókmenntaverk, en undir samheitinu The Dial Press komu út allar bækur Vonneguts áþekkar útlits.

 

 

 

 

 

 

 

 

Þegar ég var að pára þetta (ef svo má segja) leitaði ég að fleiri kápum af þessari ágætu bókar Vonneguts og rakst þá á eina sem ég átti einhvertímann. Stílinn á henni finnst mér vera frá áttunda áratugnum og ýmislegt sem bendir til þess að listamaðurinn hafi ekki lesið bókina. Hann hefur þó dísirnar þrjár, enda hnoðaði Salo, vélmennið frá Tralfamador, þrjár styttur af fögrum konum út títönskum mó. Hugsanlega er Salo maðurinn með lendarskýluna, enda fellur sú mynd illa að Malachi Constant eða Winston Niles Rumfoord að mínu mati.

Ósigur Ísraela

Þvert á von bókstafstrúarmanna vestan hafs og víðar varð árás Ísraela á Líbanon ekki til þess að flýta fyrir heimsendi og það þó menn hefði vísað í Opinberunarbókina fram og aftur. Sjá til að mynda hér, hér eða hér. (Ævintýraleg della.)

Öllu verra, fyrir Ísraela í það minnsta, var að árásirnar urðu ekki til þess að auka öryggi Ísraels og merkilegt hve hinn vel vopnaði her landsins var illa búinn undir stríðið þegar á reyndi. Ýmsir hafa gert því skóna að ráðamenn vestan hafs hafi lagt hart að Ísraelum að láta til skarar skríða og talið þeim trú um að loftárásir á bækistöðvar Hizbolla myndu draga broddinn úr Hizbolla og síðan mætti sprengja Líbani til hlýðni - með árásum á óbreytta borgara í bland við árásir á Hamas, samanber fjöldamorðin í Qana, mætti berja Líbani til þess að afvopna Hamas. það hefur og komið framað Bandaríkjamenn áttu von á því að átökin í Líbanon gætu veikt stöðu Sýrlendinga og þar með breytt valdahlutföllum fyrir botni Miðjarðarhafs.

Málið er bara það að Hizbolla hefur komið sér svo vel fyrir í samfélagi sjíta í Suður-Líbanon og nýtur svo mikillar velvildar að eina leiðin til að sigra samtökin er að drepa alla íbúa svæðisins eða hrekja þá á brott fyrir fullt og allt. Það bætir enn stöðu samtakanna að nú þegar flóttamenn snúa aftur til sína heima eru það Hamas-liðar sem leggja þeim lið við að endurreisa húsnæði, tengja vatnsleiðslur, endurbyggja skóla og sjúkrahús og útdeila mat og lyfjum til þurfandi. Stjórnvöld í Beirút hafa ekki brugðist við af sama krafti og ekki Sameinuðu þjóðirnar - ekki er bara að Hizbolla hafi unnið stríðið (með því að lifa það af og gott betur) - samtökin eru líka að vinna friðinn.

Ýmsir hafa reynt að gera hið besta úr öllu saman, halda því fram að Hizbolla sé nánast óstarfhæft, að friðargæsluliðar Sameinuðu þjóðanna muni tryggja öryggi Ísraels og halda Hizbolla í skefjum, en það er bara tálsýn og óskhyggja. Yfirlýsingar Bush um þessi máli eru til að mynda hreinn barnaskapur og eins var flest það sem frá Condolezza Rice utanríkisráðherra Bandaríkjanna tóm steypa. Hún er rúin trausti í þessum heimshluta.

Ísraelskur almenningur er sleginn yfir lélegri frammistöðu hersins, ekki síður en yfir aulagangi yfirmanna hans og forsætisráðherrans - ríflega helmingur Ísraelsmanna telur að hernum hafi mistekist ætlunarverk sitt og enn fleiri telja að Ísrael hafi ekki náð neinu af markmiðum sínum með árásinni á Líbanon. Kemur ekki á óvart að menn eru almennt mjög óánægðir með forsætisráðherrann og enn óánægðari með varnarmálaráðherrann.

Ágæt úttekt á niðurstöðu stríðsins í Suður-Líbanon hjá Shmuel Rosner blaðamanni Haaretz hér. ("My Lebanese friend wrote me a couple of days ago: "Destroying Lebanon will do you no good; all you're doing is nurturing additional hate towards the Israelis." I have not yet answered. I don't really know what to say.")

Hann tekur líka fyrir orðaleppana og hálfsannleikinn sem stjórnmálamenn bregða fyrir sig hér. ("70% of Hezbollah capability was destroyed But it appears that these terrorist bastards had 750% before the war.")